Street art-a saldu egin ote da?

 Asier KORTABARRIA

Mr. Brainwash

Hausnarketa hau pasa zitzaidan burutik Exit Through the Gift Shop dokumental txalotua ikusi ostean. Street art-aren erreferente nagusiak, Banskyk, produzitutako pelikula honetan munduko zeinbat artista ezagutuko ditugu, baina azken finean “artista” baten inguruan hitzegiten bukatzen da, Thierry Guetta “Mr. Brainwash”-en inguruan. Hau, labur kontatuz, bideoafazionatu soila da, eta street artean interesatu eta artista famatuenak ezagutzearekin batera, bera ere “street art” egiten hasten da. Horraino dena ondo, baina ondorengoa… etxea hipotekatu eta “artea” eskala makro batean produzitzen hasten da  Mr. Brainwash, izugarrizko esposizioa montatzen du eta egun gutxitan… ta-txan!! Milioi bat dolar irabazten ditu. Julen Biguri Kalian Gora Kalian Behera blogeko egileak dioen bezala, “kapitalismoaren parodia egiten saiatu zen, kapitalismo barruan amaitzeko”. Zero kaleko artistak ez du sinesten egun batetik bestera artista bihurtu litekeenik, Mr Brainwash bezala: "Hortan bizi osoan dago artista, eta artea bere biziaren ondorioa izan behar da".

Mr Brainwash-en lan bat

 Eta ez da kasu bakarra. Beste kale artista famatu batzuk ere, adibidez Obey-ek, beraien artea komertzializatu dute, eta bere orrialdea bisitatuz ikusiko dugu posterrak, pegatinak, arropa… denetarik saltzen duela. Gainera, Obey izan zen Obamaren kanpainako irudi ospetsua egin zuena, eta beste kanpaina publizitario batzuetan ere parte hartu du. Eta ezin ahaztu Bansky bera ere, izan ere, nahiz eta artista anonimoa den, bere obrak museoetan aurki daitezke, eta paretak bere tokitik kentzera heldu da jendea pareta horiek eBayn diru kopuru izugarriegatik saltzeko.

Bansky-ren lan bat

Yes we can famatua, Obeyren eskutik

Baina bestalde, komertzialtasunaren inguruan hitzegin aurreetik, komeni da beste ikuspuntu batetik ikustea. “Obey-ek argudiatzen du bere semeei jaten eman behar diola” aipatzen du Bigurik. Izan ere artea egitea hobby-a baino gehiago bihurtu da askorentzat, eta honek finantziazioa eskatzen du. “Invader-ek Los Angeles-en, Paris-en, Bilbon… egin ditu artelanak” aipatu du Bigurik, eta gehitu du horietako toki batzuetan ordaindu egin diotela. Adibidez Bilbon 40-50 lan ditu, eta nahiz eta udaletxeak ez onartu, “suposatzen da lan honengatik dirua jaso duela”. “Arte mota hau komertzializatu eta modan jarri da, eta jendea aprobetxatzen da” gehitu du Bigurik. Hala ere, ulertzekoa da dirua jasotzea, bestela nondik atera dirua munduan zehar artea egin eta gainera egunero jateko?

Space Invader Bilbon

Beste gauza bat Banskyk aipatzen duena da, bere ez dela komertzializatu, komertzializatu egin dutela. Zero-k aipatzen duen bezala, “jendeak street art-a eduki nahi badu, komertzializatzea ezin da ekidin”. Iritzi berdinekoa da Iosu Irizar, street art-aren zaletua: “uste dut (street art-a) komertzializatu egin dela (…) baina jendeak arte hori erostea nahi badu, azkenean normala da”. Zero-k dio kaleko artea artistak nahi izan duen neurrian komertzialitzatzen dela: "Adibidez Obeyk bere marka eta firma komertzializatu ditu (...) baina Bansky-rena komertzializatu egin dute, bere arteak kaleko artea izaten jarraitzen du" .

Obey-ren kartel bat

Gauza ez da beraz ematen duen bezain erraza, izan ere hiru elkarrizketatuek ados, street art-a kalean egiten den artea dela esatean, muga gabe. Baina ondoren ñabardurak daude. Zero-ren ustez street art-a “kalean egindako artea da, jendeak ikusteko egina”. Baina adibidez Obey-k Boston-eko Arte Garaikideko Museoan obrak ditu, eta Bansky eta beste artisten lanak ere hainbat museotan daude. Gauza beraz artistaren intentzioan dagoela esan dezakegu? Ba agian bai, izan ere, artista batek artea museotan jartzeko edo saltzeko egiten badu, ezin daiteke street art kontsideratu. Aldiz, artistak obrak kalean egiten baditu, nahiz eta etekinak lor ditzakeen, street art kontsidera daiteke. Azkenean Iosu Irizar-ek dioen bezala "dena pertsonaren araberakoa da".

Ahazten den beste gauza bat street art-aren eboluzionatzeko gaitasuna da. Izan ere, street art-aren komertzializazioaz hitzegitean badirudi graffitiaz-edo soilik ari garela, eta besteak beste performance-ak eta sortzen ari diren arte forma berriak hazten ditugu. Eta bestela itxaron, ea etorkizunak nolako artea ekartzen digun, ez baitugu besterik. Beraz galdera oraindik airean dago.

Jarraian Zero artistarekin izandako elkarrizketa uzten dizuet, non street art-aren komertzializazioaren inguruan sakonago hitzegingo dugun: