Ez dezagun ahaztu

Eneritz LARREA

Erakusketa eta ibilaldia, gerra zibila gertuagotik ezagutzeko

Elgeta, Debagoieneko herri txikitxo bat da Bizkaiko lurren mugan aurkitzen dena. Urriaren 4a bertakoendako oso garrantzitsua den eguna bilakatu da, ez dira bertako festak ez. Urriaren 4a egun historikoa da Elgetarrentzat orain dela 75 urte Frankisten erasoak jasoz hasi baitzuten eguna. Herritarrek negu gorrian zazpi hilabete luze eta gogor bizi izan zituzten Francoren tropek 1937ko apirilaren 24an herria hartu zuten arte.

“Amak kontatzen zizkidan nolako garai gogorrak bizi izan zituzten elgetan, nik bederatzi hilabete nituela aita gabe gelditu nintzen, basora joan eta tiro bat emanda hil zuten”, azaldu du Benedicta Bergaretxe 75 urteko Elgetarrak, begirada triste eta ilunarekin. Beste herritar askok Benedictak bezala momentu gogorrak bizi izan zituzten, inoiz ahaztuko ez dituzten oroitzapenak.  Belaunaldiz belaunaldi gertaera hauek ahaztu ez daitezen elgetako udaletxeak lan asko egin ondoren erakusketa eta ibilbide bat inauguratu zituen orain dela urtebete. “Udaletxea memoria historikoa lantzeari ekin zion eta Elgetako Intxorta mendian frontea egon zela ikusirik, pentsatu genuen horrek aukera ematen zigula gerra zibilak euskal herrian emandako gertaerak ezagutara eramateko”, kontatu du Oxel Erostabe Elgetako alkateak.

“bederatzi urte nituela aita gabe gelditu nintzen

Basora joan eta tiro bat emanda hil zuten”

Bedita Bergaretxe, herritarra

Poliki-poliki harritxoak jarriz

Intxorta 1937 kultur elkartearekin harremanetan jartzea izan zen lehenengo pausua. Helburua, Gerra Zibilak euskal herrian izan duen gune garrantzitsuenetariko bat berreskuratzea zen: Intxorta ingurua.

Proiektuak duen garrantzi historiko, kultural eta turistikoa handia da; eta Eusko jaurlaritza eta Gipuzkoako Foru Aldundiaren aldetik ere harrera ona izan zuela proiektuak eta diruz ere lagundu zutela azaldu du Erostarbek. Juan jose Aranguren eskultoreak eginiko ‘Intxortako atea’ izeneko eskultura izan zen proiektuaren lehenengo harritxoa. 2007an jarri zuten Intxorta mendiaren magalean, gudari guztien omenez. Inaugurazioak izan zuen arrakasta ikusirik, proiektua bertan behera ezin zitekeela gelditu konturatu ziren eta ‘Gerra Zibila Euskal Herrian: Ibilbide tematikoa Intxortarenmagalean’ izeneko egitasmoarekin aurrera egitea pentsatu zuten.

Amore eman gabe

“Ekonomikoki merezi izan duen apostua izan da baina egia da  Elgeta bezalako herri txiki batendako ez dela erreza horrelako proiektu bat aurrera eramatea”, kontatu du alkateak.

Ibilbide tematikoaren abiapuntua Elgetako espaloia kafe antzokian dago kokatuta. Hainbat dokumentu, argazki, arma, garai hartako arropak eta Intxortako fronteak erasoak nondik jaso zituen azaltzen duen maketa handi bat daude erakusketan. Ibilbideak berriz, bost kilometro inguru ditu eta adin guztietako jendeak egin dezakeen ibilaldia da. Lubakiak edota gordelekuak ikusi daitezke, baita Belgikako miliziano batzuek ekarritako ‘la Belga’ metrailadore historikoa ere. Guztia oso ongi azaltzen duten panel didaktikoak daude ibilbidean zehar. Intxorta mendian frontea nola egon zen kokatuta imajinatzea ahalbidetzen du eta dekorazio guztiak gerra zibila gertuagotik ezagutzeko aukera ematen du. Mikel Larrea elgetan bizi da eta ibilbidea pare bat aldiz egin duela kontatu du, horrez gain, oso ondo dagoela eta horrelako inbertsio bat egitea beharrezkoa dela memoria hori berreskuratu ahal izateko azaldu du.

“Ekonomikoki merezi duen apostua izan da”

Oxel Erostarbe, alkatea

Zerbait gehiago ikasiz

Hilero-hilero lehenengo eta azkenengo igandeetan Elgetako udaletxeak bisita gidatuak antolatzen ditu.  6 eta 16 urte bitarteko gazteek bi euro ordaindu behar dute sarrera eta 16 urtetik gorakoek berriz bost.  Hiru ordu inguruko ibilbidea da eta aurrez izena ematea eskatzen dute. Benedictak ez dela inoiz ibilbidea bisitatzen egon azaldu du, baina inauguratu zutenetik gogo asko izan duela bertara hurbildu eta gia batekin ibilbidea egiteko gehitu du. Bisita gidatua kafe antzokian hasten da erakusketa ikusiz eta ondoren, gia baten laguntzarekin ibilbidea egiten dute bisitariek puntuz-puntu, Faxistek egindako sarraski guztiak ezagutzeko.

2012ko apirilaren 24an beteko dira 75 urte Frankoren tropek Elgeta hartu zutenetik eta jada udaletxea badabil data esanguratsu hori ospatzeko ekimen bereziak antolatzeko lanetan.